Wat te doen bij een kwallenbeet?

Vorige week speelde mijn kleuter heerlijk in een plas water op het Franze strand, totdat ze ineens heel hard begon te gillen en huilen. Mijn voet, auuuwww mijn voet! Bij een eerste blik op haar voet zag ik het meteen: dit is vast een kwallenbeet geweest. De huid bovenop haar voet was rood, iets gezwollen en er ontstonden al snel kleine bultjes, alsof ze in de brandnetels gelopen had. En nu? Ik had eigenlijk geen idee… Ik ben zelf niet zo’n fan van zwemmen in de zee en heb zelf nog nooit een kwallenbeet gehad.

Mijn eerste ingeving was om de voet van mijn dochter te gaan spoelen met koud kraanwater uit mijn bidon. Daarna heb ik haar naar een openbaar toilet getild en daar de voet nog vijf minuten onder de kraan gespoeld. De pijn werd gelukkig al wat minder en mijn kleine meid kreeg weer wat praatjes. Ik had toevallig een tube After Bite in de strandtas gedaan, uit voorzorg voor eventuele wespensteken. Deze heb ik op de pijnlijke plek gesmeerd en een kwartiertje later was de pijn helemaal weg.

Thuis ging ik meteen op internet kijken of ik juist had gehandeld door te spoelen met zoet water. Niet dus, oeps… Bij een kwallenbeet blijk je juist met zout water te moeten spoelen. De volgende dag heb ik op het strand aan de Franse strandwachten tips gevraagd en nog meer informatie opgezocht. Weet jij net als ik niet wat je moet doen bij een kwallenbeet? Lees dan snel verder.

 

Kwallenbeet of toch een steek?

Kwallen bijten niet, maar hebben tentakels als wapen. Op deze tentakels zitten stekende delen met gif, netelcellen of nematocysten genaamd. Deze gifklieren bevatten holle naaldjes die bij aanraking van de huid het gif injecteren. Eigenlijk is het dus een kwallensteek en geen beet, maar omdat dat natuurlijk heel vreemd klinkt blijf ik het hier gewoon een kwallenbeet noemen. Het is wel belangrijk om te weten, want die nare stekende naalden met gif moet je dus verwijderen als ze nog in de huid zitten.

Hoe ziet een kwallenbeet er uit?

Als je in aanraking komt met de tentakels van een kwal kan er huidirritatie ontstaan met pijn, jeuk, rode plekken, kleine (rode of witte) blaasjes of bultjes en zwelling. De klachten zijn vergelijkbaar met de irritatie die ontstaat als je in aanraking komt met een brandnetel. De klachten zijn het eerste half uur het ergst. Na een uur merk je meestal niks meer van een kwallenbeet.

Wat te doen bij een kwallenbeet?

Is je kind gebeten (gestoken) door een kwal volg dan zo snel mogelijk de volgende stappen:

1. Blijf rustig! Een kwallenbeet doet even flink pijn maar je kind heeft meer aan hulp van een relaxte ouder dan eentje die in paniek raakt. Een kwallenbeet is in de meeste gevallen niet ernstig, hooguit eventjes pijnlijk.
2. Spoel de gestoken plek af met zeewater of azijn (zie toelichting hieronder). Gebruik geen zoet water! Zoet water kan de restanten van de nematocysten activeren, waardoor ze alsnog het gif injecteren.
3. Verwijder eventuele restanten van tentakels. Dit kun je doen met een handschoen of een pincet. Heb je geen handschoen of pincet bij de hand dan kun je eventueel héél zachtjes wrijven met een handje warm strandzand.
4. Smeer op de gestoken plek zalf die ook gebruikt wordt bij insectenbeten, zoals Azaron, VSM Prrrikweg, Na de Beet, Nestosyl of Insectenbeet zalf.
5. Krijgt je kind een ernstige allergische reactie (overgeven, hoofdpijn, ademhalingsproblemen, koorts etc.)? Schakel dan direct medische hulp in.
6. Ga naar een huisarts als de klachten na een half uur niet verminderd zijn.
7. Hou de geïrriteerde huid uit de zon.

Zeewater of azijn?

Noordzeekwallen > spoelen met zeewater
Tropische kwallen > spoelen met azijn

Goed spoelen is het belangrijkste bij een kwallenbeet, maar waar mee spoel je dan? Bij Europese Noordzeekwallen spoel je altijd met zeewater. Spoelen met azijn kan de klachten juist verergeren, omdat de (haar)kwallen in de Noordzee kustwateren slecht reageren op azijn en de netelcellen het gif vrijlaten. In buitenlandse tropische wateren moet je juist wél spoelen met azijn om de nematocysten te deactiveren. Twijfel je? Vraag dan de lokale strandwachten om advies. De richtlijn van het internationale Rode Kruis is spoelen met azijn (minimaal 20 minuten) en daarna met heel water (45 graden), behalve bij Noordzeekwallen dus. Houdt de pijn toch aan na goed spoelen dan helpt heet water of een hot pack. Spoel in ieder geval nooit met urine.

Wrijven met zand of juist niet?

De meningen hierover verschillen helaas. De strandwachten bij de EHBO post in Frankrijk vertelden dat ik de geïrriteerde huid moest bedekken met een flinke hand strandzand, en dan héél zachtjes het zand over de huid moest wrijven om de eventuele gifresten te verwijderen. Vooral niet te ruw, want dat is niet goed. Op internet lees ik juist overal dat je niet moet wrijven met zand, maar de tentakels moet verwijderen met een pincet, handschoen of plakband. Aangezien ik die dingen meestal niet bij me heb op het strand lijkt zachtjes wrijven met zand me een acceptabel alternatief bij een kwallenbeet.

Help, I have a….?

Mijn kennis van de Franse taal is niet fantastisch, dus op het strand vroeg ik me af hoe je zo’n zeemonster eigenlijk noemt. Onthoud je het?

• Nederlands: kwal / kwallensteek
• Engels: jellyfish / jellyfish’ sting
• Frans: la méduce / mésuces piquent
• Duits: Qualle / Qualle Stachel
• Spaans: la medusa / picadura de medusa
• Portugees:  medusa of água-viva  / picada medusas

Niet spelen en zwemmen bij de kwallen

Kwallenbeten kunnen ook gebeuren als je niet in de zee zwemt. Mijn kleuter had haar onfortuinlijke ontmoeting met de kwal in een ondiepe geul op het strand die alleen bij hoog water vol liep. Op een ander strand zagen we bij laag water ook honderden kwallen liggen. Bij aflandige wind en veel kwallen in het water kun je beter niet in de zee gaan zwemmen, en moet je ook opletten als je kind op het strand speelt. Een aangespoelde kwal kan namelijk ook nog steken als je hem aanraakt.

 

Meer lezen over gezondheid op reis

• Een goede zonnebrandcreme voor kinderen kiezen
• Tips tegen wagenziekte
• Reisapotheek voor kinderen